Yaz lastiklerinin malzemesi 7 °C 'ın altındaki sıcaklıklarda sertleÅŸtiÄŸi için yola tutunması azalmaktadır.Kış lastiklerinin ise ,özel profillerinin yanısıra, üretildikleri Silica esaslı malzeme daha yumuÅŸaktır ve 7 °C 'ın altındaki soÄŸuk hava ÅŸartlarında kuru asfalt, kar ve buzda tutunmayı artırmaktadır.
Kış lastiÄŸi ile ilgili RMA(Rubber Manufacturers Association) ve ASTM ÅŸartlarını saÄŸlayan lastikler sol taraftaki sembolü kullanabilirler. "Bu sembolü taşıyan lastikler kış lastiÄŸidir" diyebiliriz.
"Kar LastiÄŸi" diye adlandırılan lastik FREN özelliÄŸinin yanında ÇEKÄ°Åž özelliÄŸi de artırılmış Kış LastiÄŸi ’dir. RMA (Rubber Manufacturers Association)’un tanımlamasına ve ASTM ’nin test metoduna göre kış ÅŸartlarını temsil eden kaygan bir yolda yapılan çekiÅŸ kuvveti testinde "referans lastiÄŸin" çekiÅŸ kuvvetinden en az %10 daha fazla çekiÅŸ kuvveti saÄŸlayan lastikler Kış LastiÄŸi sembolünün yanında M+S veya M S veya M/S iÅŸaretleri taşıyabilmektedirler. AÅŸağıdaki sembolleri birarada taşıyan lastiklere "M+S Kış LastiÄŸi" veya "Kar LastiÄŸi" diyebiliriz:
HAYIR!
Her ne kadar Ä°ngilizce konuÅŸulan ülkelerde, örneÄŸin ABS’de, isim olarak kullanılsa da “Kar LastiÄŸi” diye ayrı bir Lastik sınıfı yoktur. Kış LastiÄŸi yerine “Kar LastiÄŸi” denilmesi doÄŸru deÄŸildir. Kış LastiÄŸine Kar LastiÄŸi yakıştırması “sadece kar üzerinde kullanılabilen” veya “kar üzerinde Kar Zinciri kullanılmasını gerektirmeyen” gibi yanlış anlamalara neden olmaktadır.Öte yandan bazı Kış LastiÄŸi markalarının kar üzerindeki sonuçlarının diÄŸer rakip markalardan daha iyi,fakat kuru ve ıslak yolda kötü olması,bu zayıflığı olan lastiklerin “Kar LastiÄŸi” olarak satılması bir Pazarlama Stratejisidir.
“Dört Mevsim LastiÄŸi“ olarak da bilinen M+S lastikleri ( M = Mud = Çamur S = Snow = Kar ) Çamur ve Kar üzerinde daha iyi sonuç almak için üretilmiÅŸ,ancak bu ek özelliklerinin standardı olmayan lastiklerdir. Bu harfleri taşıyan lastiklerin hangi ÅŸartları saÄŸladığı belli deÄŸildir. Yolüstü ve Yoldışı ÅŸartlarda gitmesi beklenen 4x4 SUV araçların fabrika çıkışı lastikleri genellikle M+S lastikleridir.
M+S lastikleri ancak Kış LastiÄŸi sembolünü taşıyorsa M+S Kış LastiÄŸi olarak deÄŸerlendirilebilir. Kış lastiÄŸi sembolünü taşımayan M+S lastiklerinin kar üzerinde fren mesafelerinin yaz lastiklerinden daha kısa,ancak kış lastiklerinden daha uzun olduÄŸu saptanmıştır. “Kış LastiÄŸi”sembolünü taşımayan M+S “Dört Mevsim Lastikleri” nin kışın iyi bir Kış LastiÄŸi , yazın da iyi bir Yaz LastiÄŸi olamıyacağı mutlaka bilinmelidir.
Eski düzenlemeye kıyasla daha doÄŸru bulunmasına karşın, Alman Trafik GüvenliÄŸi kuruluÅŸları bu kararı yetersiz bulduklarını açıkladılar. Bu kararın alınmasında M+S lastiÄŸini fabrika çıkışı standart lastik olarak kullanan 4x4
SUV araçların etkili olduÄŸu düÅŸünülmektedir.
Kış LastiÄŸi Risk Yönetimi, Kar Zinciri Kriz Yönetimi dir. Ne kadar çok Risk Yönetimi, o kadar az Kriz Yönetimi.
Kış LastiÄŸi, kışın kar yaÄŸsın yaÄŸmasın düÅŸük sıcaklıklarda aracın yola tutunmasını artırmakta , aşırı buzlanma olmadığı sürece aracın kar üzerinde gitmesine ve durmasına olanak vermektedir. Özellikle kuru yoldan kaygan yollara (Köprü ve Viyadük üstünde buzlanma veya siyah buz vs) ani giriÅŸlerde aracı yolda tutabilmektedir. Yani Kış LastiÄŸi riskleri azaltmaktadır.
Yaz LastiÄŸi ise aynı ÅŸartlarda ve özellikle ani zemin deÄŸiÅŸikliklerinde aracı yolda tutamamaktadır. Kış LastiÄŸine göre çok daha erken ve sık kar zinciri takma ihtiyacı duymakta, zincir takıldığında yavaÅŸ gitmek ve kuru zeminde ise çıkarılmak zorundadır.
HAYIR !
Kış lastikleri dört tekerleÄŸe de takılmalıdır, çünkü aracın en kısa mesafede durması hareket edebilmesinden daha önemlidir. Ä°yi bir fren performansı ve kararlılık için 4 tekerlekte de Kış LastiÄŸi ÅŸarttır.
Karayolları Trafik Kanunu’nda “Kış LastiÄŸi” yer almamaktadır, ancak 30.maddede yeralan ;
“Araçların, esasları yönetmelikte belirtilen ÅŸekilde ve tarzda teknik ÅŸartlara uygun durumda bulundurulması zorunludur” cümlesi ilgili Yönetmelikte yeterli bilgi olmadığı için Trafik Polisi ve Trafik Jandarmasına;
“kışın bazı kaygan yollarda kış lastiÄŸi yeterlidir,zincir istenmeyebilir ”
ÅŸeklinde yorum yapma sorumluluÄŸu yüklemektedir.
Kışın sıcaklığın 7 °C’ın altında geçtiÄŸi yerlerde Ambulans, Ä°tfaiye, Belediye araçları, Polis ,Jandarma, Okul servisi, Taksi gibi görev araçlarına ve tabii ki Åžehiriçi- ve Åžehirlerarası Yolcu Otobüslerine kar yaÄŸmadan, yollar buz tutmadan, henüz kışın başında iken Kış LastiÄŸi takılmalıdır.
Karayolu Trafik Kanunu ve ilgili Karayolu Trafik YönetmeliÄŸi gereÄŸi Karlı ve buzlu yollarda “bir takım Kar Zinciri bulundurulması” zorunludur. Bu zorunluluk Yaz veya Kış LastiÄŸi takmış tüm araçlar için geçerlidir.
2) Kış lastiÄŸinin yetersiz kaldığı karlı veya buzlu yollarda özellikle yokuÅŸ aÅŸağı iniÅŸlerde aÅŸağıdaki deneme yapıldığında sonuç olumsuzsa;
- aracın hızı ve vitesi o ÅŸekilde seçilmelidir ki, gaz pedalı bırakıldığında araç blokajsız yavaÅŸlamalı, gaza basıldığında patinajsız hızlanmalıdır.
3) Aracın hızının düÅŸürülmesine karşın aÅŸağıdaki durumlar devam ediyorsa;
- Fren sırasında ABS’nin ,
- Gaza basıldığında ASR’nin ve
- Dönemeçlerde ESP’in kendiliÄŸinden çok sık devreye girmesi sınır deÄŸerlere de çok sık ulaşıldığı anlamına gelir.
Tehlikeli durum oluÅŸmadan araç üreticisinin tanımladığı tekerleklere kar zinciri takılmalıdır.
ABS fren, ASR de çekiÅŸ güvenliÄŸini arttıran teknik üstünlüklerdir,
ancak ABS/ASR fizik kurallarını ,yani tekerlekle yol arasındaki sürtünme katsayısını, deÄŸiÅŸtiremez, kötü lastiklerle buzda fren mesafesini kısaltamaz.
ESP de hareket sırasında sürücünün istediÄŸi hareket çizgisinden çıkma eÄŸilimi gösteren aracı, sürücünün istemi dışında, frenleri tek tek kullanarak, aracın tekrar sürücünün istediÄŸi hareket çizgisine girmesini saÄŸlayan kararlılığı artıran bir sistemdir. Yukarda sayılan tüm Elektronik Güvenlik ve ÇekiÅŸ Sistemlerinin baÅŸarısı ve doÄŸru çalışabilmeleri için lastiklerin yola iyi tutunmaları ÅŸarttır. Kışın bu araçlar da Kış LastiÄŸi kullanmalıdır.
Yaz lastikleriyle donatılmış dört tekerden çekiÅŸli (4x4) bir araç rahatlıkla kalkış yapabilmekte ve kısa sürede yüksek hızlara çıkabilmektedir, fakat fren sırasında durma mesafesi aşırı uzamaktadır yani;
“gittiÄŸi gibi duramamaktadır”.
Bunun çok basit bir nedeni vardır :
Fren sırasında tüm araçlar dört tekerlekten fren yapmaktadır , yani araçlar eÅŸittir.
Yaz lastiÄŸi ile kar veya buz üzerinde araç kullanmak isteyen (özellikle 4x4) araç sahiplerine (Kış LastiÄŸi veya zincir takmak dışında) tavsiyemiz bundan vazgeçmeleri , kendilerinin ve baÅŸkalarının can ve mal güvenliÄŸini tehlikeye sokmamalarıdır.
Çünkü dört tekerden çekiÅŸli ve elektronik güvenlik donanımlarına sahip araçlar, iki tekerden çekiÅŸli araçlara göre çok daha çabuk hızlanabilmekte , daha yüksek hızlara ve fiziksel sınırlara ulaÅŸabilmekteler, ancak fren sırasında tüm araçlar eÅŸit durumda oldukları için “gittikleri gibi” duramamaktadırlar.
Karayolu Trafik Kanunu ve ilgili Karayolu Trafik YönetmeliÄŸi gereÄŸi Karlı ve buzlu yollarda “bir takım Kar Zinciri bulundurulması” zorunludur. Bu zorunluluk Yaz veya Kış LastiÄŸi takmış , 4x4’ler dahil, tüm araçlar için geçerlidir.
FREN AÇISINDAN KIÅž LASTÄ°KLÄ° ÖNDEN ÇEKÄ°ÅžLÄ° ARAÇ !
Kış Lastikleriyle donatılmış önden çekiÅŸli bir aracın Yaz lastikleriyle donatılmış dört tekerden çekiÅŸli 4x4 bir araca göre daha güvenli olduÄŸunu herhalde pek azımız biliyordur.
Bunun çok basit bir nedeni vardır :
Fren sırasında bütün araçlar dört tekerden fren yaptıkları için eÅŸittirler.
Yaz lastikleriyle donatılmış 4x4 bir araç “gittiÄŸi gibi duramamaktadır” yani fren sırasında fren mesafesi aşırı uzamaktadır. Öte yandan dört tekeri de Kış lastikleriyle donatılmış tek dingilden çekiÅŸli bir araç “gittiÄŸinden daha iyi” durabilmektedir.
4 Mart 2005’de FRENTEKNÄ°K Test Laboratuvarı ve OLTAÅž / CONTINENTAL tarafından ABS test pisti üzerinde (k=0.2 kara yakın sürtünme katsayısı)
80 km/h hızda yapılan karşılaştırma testinde:
kış lastikleri ile 65 m
yaz lastikleri ile 80 m
fren mesafesi ölçülmüÅŸtür.
25 Ocak 2006’da Ä°ETT , kışlastiÄŸi.com ve FRENTEKNÄ°K Test Laboratuvarı tarafından karlı zemin üzerinde Ä°ETT ’ye ait MAN belediye otobüsleriyle 50 km/h hızda yapılan karşılaÅŸtırma testinde:
kış lastikleriyle 43 m
yaz lastikleriyle 63 m
fren mesafesi ölçülmüÅŸtür.
31 Mart 2006’da GOOD YEAR, kışlastiÄŸi.com , HED AKADEMÄ° ve FRENTEKNÄ°K Test Laboratuvarı iÅŸbirliÄŸi ile yapılan OKUL SERVÄ°SLERÄ° Ä°ÇÄ°N KIÅž LASTİĞİ - YAZ LASTİĞİ KARÅžILAÅžTIRMASI 60 km/h hızda yapılan karşılaÅŸtırma testinde:
Yaz lastikleriyle ........................................ 67 m
Kış lastikleriyle ......................................... 38 m
Önde Yaz , arkada Kış Lastikleriyle ............. 52 m
fren mesafesi ölçülmüÅŸtür.
Yeni Kış Lastiği takıldıktan sonra;
- Kuru yol üzerinde 200 - 300 km “Yüzey AlıGtırması” yapılması,
- “Yüzey AlıGtırması” sırasında yüksek hızlara çıkılmaması, ani fren yapılmaması, dönemeçlere hızlı girilmemesi,
- “Yüzey AlıGtırması” yapılmadan Kar üzerinde kullanılmaması,gereklidir.
Kuru yol üzerinde “Yüzey AlıGtırması” yapılması gereÄŸinin nedeni Kış LastiÄŸiüretim sürecinde lastiÄŸin lamellerinin kalıptan kolay ayrılabilmesi için Silicabazlı bir “Kalıptan ayırma yağı” kullanılması ve bu yağın lastiÄŸin istenentutunmayı saÄŸlayabilmesi için temizlenmesi gereÄŸidir.GeniÅŸ tabanlı Kış Lastikleri için “Yüzey AlıGtırması” süreci daha da önemlidir.
Bir lastiÄŸin taşıyabileceÄŸi yükü (kg) gösterir.
Araç üreticisi çeÅŸitli emniyet faktörlerini de gözönüne alarak ürettiÄŸi araca takılacak lastiklerin “Yük Sınıfı” nı belirler. Bir araca sonradan Standart LastiÄŸin “Yük Sınıfı” nın altında lastik takılamaz.
Kış ve Yaz lastiklerinin hava basınçları “kesinlikle” Lastik ve Araç üreticisinin verdiÄŸi deÄŸerler olmalıdır.
Öte yandan düÅŸük basınç durumunda sanıldığı gibi yola tutunma artmamakta, lastiÄŸin yola tutunmayı artıran profilleri yetersiz basınçtan dolayı iÅŸlevsiz kalmaktadır.
Genel inanışın tersine hava basıncının istenen deÄŸerden 0.1 - 0.2 bar daha yüksek basılmasının Kış LastiÄŸinin tutunmasını artırdığı saptanmıştır.
En son olarak, lastik basıncının düÅŸürülmesinin aracın dönemeç kararlılığını olumsuz etkilemenin yanında “yuvarlanma direnci”ni ve dolayısıyla yakıt tüketimini de yükselttiÄŸi unutulmamalıdır.
Bir lastiÄŸin kullanılabileceÄŸi en yüksek hızı (km/h) gösterir.
Almanya dışında Karayolları ve Otoyollar üzerinde izin verilen en yüksek hız 130km/h olmasına karşın , üretilen araçların üzerinde bu hızın çok üzerinde hızlara izin verebilecek lastikler kullanılmaktadır. Araç üreticisi çeÅŸitli emniyet faktörlerini de gözönüne alarak ürettiÄŸi aracın üzerindeki lastiklerin “ Hız Sınıfı” nı belirler.
Bir araca sonradan Standart Yaz LastiÄŸinin “Hız Sınıfı” nın altında ;
- Yaz Lastiği takılamaz,
- Kış LastiÄŸi takılabilir , ancak bu durumda, kilometre göstergesine yapıştırılacak bir çıkartma ile Sürücü uyarılmalıdır.
Araç üreticisinin önerdiÄŸi ve standart yaz lastiÄŸinin özelliklerine sahip Kış LastiÄŸi takılmalıdır. Ancak üretici tarafından tavsiye verilmemiÅŸse ;
- Çapı aynı ancak geniÅŸliÄŸi daha az olan kış lastikleri kullanılabilir.
- Yük Sınıfı kesinlikle aynı olmalıdır.
- Hız sınırı daha düÅŸük bir Kış LastiÄŸi kullanılacaksa, Kış LastiÄŸinin bu düÅŸük hız sınırından dolayı, sürücü kilometre göstergesine yapıştırılacak bir çıkartma ile uyarılmalıdır.
Kış lastikleri 15 - 20 ºC sıcaklıkta karanlık , kuru ve serin bir yerde, radyatör gibi ısı kaynaklarından en az 1m uzaklıkta ve naylon gibi bir torbaya sarılarak depolanmalıdır.
Jantlı ve jantsız olarak depolandığında şunlara dikkat edilmelidir:
- JANTLI : Üst üste ve yatık ÅŸekilde depolanmalıdır .
- JANTSIZ : Dikine ve yanyana depolanmalı, deforme olmamaları için lastikler peryodik olarak döndürülmelidir.
1) Araç üreticisinin önerdiÄŸi;
- Kış lastiği markası ve Tipi
- Ölçü , Yük sınıfı ve Hız Sınıfı takılmalıdır.
Bu bilgiler Kullanıcı El Kitabı veya araç üzerinde bulunmaktadır.
Aracın Yetkili Servisleri de bu konuda bilgi verebilir.
2) Araç üreticisi tarafından Kış lastiÄŸi markası ve Tipi önerisi verilmemiÅŸse, seçilecek Kış LastiÄŸinin aracın üzerindeki Standart Yaz LastiÄŸi ile aÅŸağıdaki özellikleri aynı olmalıdır ;
- Ölçü : GeniÅŸlik (mm) / Profil (%) X Jant çapı ( inç)
- Yük sınıfı : Load Index
- Hız sınıfı : Speed Index
3) AÅŸağıdaki durumlarda Standart Yaz LastiÄŸi ile farklı özelliklere onay verilebilir:
- Çapı aynı ancak geniÅŸliÄŸi daha az olan Kış LastiÄŸi kullanılabilir.
- Yük Sınıfı kesinlikle aynı olmalıdır.
- Hız Sınıfı daha düÅŸük bir Kış LastiÄŸi kullanılacaksa sürücü, Kış LastiÄŸinin bu düÅŸük Hız Sınıfından dolayı , kilometre göstergesine yapıştırılacak bir çıkartma ile uyarılmalıdır.
4) Seçilen Kış LastiÄŸinin mutlaka;
- Üzerinde “Kış LastiÄŸi” iÅŸaretinin olması,
- Üretim Yılı ve Ayının kontrol edilmesi,
- Garanti ÅŸartlarının öÄŸrenilmesi,
- Aracın tüm tekerleklerine takılması gerekir. ( 4 x 4 x 4 kuralı)
5) Kış Lastiklerinin çeÅŸitli otomobil dergileri veya kuruluÅŸlar tarafından yapılmış testlerdeki sonuçları , fiyatlarının yanında, aÅŸağıdaki önem sırasına göre gözönüne alınmalıdır:
- Kuru yolda fren
- Islak yolda fren
- Karda Fren
- Karda ÇekiÅŸ
Kış Lastikleri kışın, kardan çok kuru ve ıslak zeminlerde kullanılmaktadır . Sadece kar üzerinde iyi sonuç veren , kuru yolda kötü sonuçlar veren “Kar LastiÄŸi” iyi bir Kış LastiÄŸi olamaz. En iyi Kış LastiÄŸi ;
- Karda Fren ve ÇekiÅŸ yönünden yeterli ,
- Kışın Kuru ve ıslak zeminde yazın Yaz LastiÄŸine en yakın sonuç veren lastiktir.
HAYIR !Kış lastikleri ile yazın yapılan fren testleri yaz lastiklerine göre daha uzun fren mesafeleri vermiÅŸtir. AÅŸağıdaki örnekte yaklaşık 3m lik bir uzama görülmektedir.Yazın 100 km/h hızda yapılan fren testinde durma mesafesi ;
- Kış Lastiği ile 41 m
- Yaz LastiÄŸi ile 38 m
ÖlçülmüÅŸtür. GereÄŸinde bu 3 m lik fark hayat kurtarabilir. Bu nedenle kış lastiklerini yazın kullanmamak gerekir.Öte yandan kış lastiklerinin yaz lastiklerine göre daha pahalı olduÄŸu da gözönüne alınacak olursa,bu kararın ekonomik olmadığı da ortadadır.
Makaleyi .pdf formatında indirmek için